بای پس معده
جراحی بای پس معده را آن دسته از بیمارانی توصیه می کنیم که ضریب چربی بدن‌شان بیش تر از ۴۵ باشد یا ضریب چربی بالای ۳۵ و دچار یک عارضه چاقی مثل دیابت داشته باشند در این زمان یکی از عوامل موثر جراحی بای پس می باشد. این دسته از بیماران بارها رژیم های غذایی مختلف را تجربه کرده ولی متاسفانه قادر به کاهش وزن درحد وزن ایده آل خود نشده و از لحاظ روحی نیز دوران سختی را پشت سر گذاشته اند، در نتیجه پس از پایان دوره ی رژیم خود به وزنی بیش از وزن اولیه ی خود بازگشته اند کاندی مناسبی برای عمل بای پس معده هستند.

جراحی گاستریک بای پس – بای پس معده
جراحی‌های گاستریک بای پس معده در اواخر سال‌های ۱۹۹۰ رواج بیشتری پیدا کردند. عمل بای پس معده در واقع ترکیبی از کاهش حجم معده و اختلال در جذب مواد غذایی می‌باشد. در جراحی‌های بای پس، معده دو قسمت می‌شود و کیسه کوچکی که از معده ساخته می‌شود در فواصل متغیر اما معینی، به روده بیمار متصل می‌گردد. در جراحی‌های سوء جذبی با کاهش جذب کالری، بیمار لاغر خواهد شد.

این اعمال به خصوص در افرادی که مقادیر زیادی شیرینی و کربوهیدرات‌های ساده مصرف نموده و به باندینگ جواب نمی‌دهند، بکار برده می‌شود. جراحی بای پس نسبت به باندینگ مؤثرتر بوده به گونه‌ای که ۶۰ تا ۷۰ درصد بیماران، وزن اضافه خود را در ۹ تا ۱۴ ماه بعد از عمل از دست می‌دهند که در بسیاری از موارد، تا ۱۰ سال ادامه می‌یابد.
در این عمل که معمولاً بصورتReux-en Y انجام می شود، معده به دو قسمت کوچک حدود (۵۰-۳۰ سی سی) و قسمت بزرگ)باقیمانده معده) تقسیم می شود و غذا فقط وارد قسمت کوچک می شود .
در این عمل ابتدا معده را با دوختن به دو ناحیه تقسیم کرده و قسمت کوچکتر که معمولا حجمی معادل ۵ تا ۱۰ درصد از کل معده را دارد ، کیسه ای کوچک است که حدخارجی آن، زاویه هیس و محدوده داخلی آن ۳ – ۵ سانتی متر پایین تر از محل اتصال مری به معده(EGJ) است. پس از ساخت معده کوچک، روده باریک در ۴۰-۵۰ سانتی متری از معده قطع می شود و چنانچه در عکس مشاهده می کنید قسمت انتهایی روده را به معده کوچک پیوند زده و غذا از طریق این پیوند وارد روده کوچک می شود و قسمت ابتدایی روده قطع شده نیز به روده ای که غذا در آن جریان دارد وصل نموده تا صفراو شیره پانکراس وارد روده گردد. به عبارت بهتر و علمی تر، از فاصله حدود ۴۰ تا ۵۰ سانتی متری لیگمان ترایتز قوسی از ژژونوم جدا و به عنوانReux Limb یاAlimentary Loop به این کیسه آناستوموز (متصل) میشود. آناستوموز می تواند با استاپلر حلقوی یااستاپلر خطی انجام شود. طول بازوی گوارشی (Alimentary loop) از ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر متغیر است، هر چه BMI بالاتر باشد طول بازو نیز میتواند بیشتر گرفته شود. در افرادی که چاقی سوپر دارند، طول این بازو به ۱۵۰ تا ۲۵۰ سانتی متر(Long Roux Limb) می تواند افزایش یابد
آناستوموز روده – روده (ژژونوژژونوستومی) بصورت پهلو به پهلو در همین نقطه انجام میشود.
اهداف جراحی بای پس (بای پس معده)
در روش بای پاس معده دو هدف مد نظر است ، هدف اول اینکه فرد غذای کمتری میل کند(کوچک کردن معده) و هدف دوم اینکه مواد غذایی کمتر جذب شود (سوِِۀ جذب مواد غذایی). در این روش هیچ قسمتی از معده جدا نمی شود و قسمت بزرگتر معده کماکان به ترشح آنزیم های معمول گوارشی می پردازد ولی غذا وارد این قسمت نمی شود . از این نظر این عمل قابل برگشت است، منتهی بسیار مشکل است و میتواند عوارض قابل توجهی داشته باشد.
در این عمل قسمتی از روده باریک که در جذب مواد غذایی نقش مهمتری دارد از مسیر جذب مواد غذایی. خارج می شود (سوِِۀ جذب مواد غذایی).
در روش بای پاس معده دو عمل جراحی ، یک جا روی بیمار انجام می شود (کوچک کردن معده + سوِِۀ جذب). این عمل از اعمال جراحی بسیار موثر در کاهش وزن می باشد و عوارض چاقی را تا حدود زیادی بر طرف می کند. بای پس معده در سنین بین ۱۸ تا ۶۵ قابل انجام است اگر چه پس از ۶۵ سالگی این عمل با ریسک بالاتری همراه است.
در این روش ، بیماران ، ۸۰ تا ۱۰۰ درصد اضافه وزن خود را از دست داده و پس از آن تا آخر عمر در وزن ایده آل خود باقی خواهند ماند .
این روش نیز مانند عمل های دیگر چاقی ازطریق لاپاراسکوپی و بدون برش لاپاراتومی قابل انجام است. در روش لاپاراسکوپی ۶-۵ عدد تروکار ( وسایلی که از داخل آن وسایل عمل و دوربین وارد و خارج می شوند) در سطح شکم گذاشته می شود.
چه کسانی کاندید بای پس معده هستند ؟
• این روش در بیماران با BMI بالای ۴۰ که رده چاقی درجه ۳ یا مفرط هستند ، آخرین و قطعی ترین روش درمانی محسوب می شود .این دسته از بیماران بارها رژیم های غذایی مختلف را تجربه کرده ولی متاسفانه قادر به کاهش وزن در حد وزن ایده آل خود نشده و پس از پایان دوره ی رژیم درمانی به وزنی به مراتب بیشتر از وزن اولیه ی خود بازگشته اند (اثر یو یو)
• در افرادی که sweet lover(شیرینی خور مفرط) هستند {که استفاده از روش های محدود کننده معده کاربردی ندارد} و یا درافرادیکه بندینگ شده اند ولی کاهش وزن بدلیل شیرینی خوردن بیمار با شکست یا توقف مواجه گردیده است، این عمل بهترین روش درمانی جایگزین میباشد.
• وجود ریفلاکس معده به مری در بیماران چاق مفرط و یا افرادیکه قبلاً بندینگ شده اند و اینک دچار عوارض دیلاتاسیون مری و ریفلاکس گردیده اند، ایجاب می کند که تکنیک بای پس معده برای بیمار انتخاب شود .
• بیمارانی که در خارج از کشور زندگی می کنند و یا در مدتی طولانی از وطنشان دور هستند و امکان تنظیم حلقه یا مراجعات مکرر به جراح را ندارند، کاندید خوبی برای این عمل هستند .
• در بیماران دیابتی عمل بای پس معده بمیزان ۸۰ تا ۹۰% بهبودی ایجاد نموده و مرگ ومیر ناشی از این بیماری را کاهش داده است.
در عمل بای پس معده کاهش وزن از سایر موارد سریعتر ایجاد می شود. عوارض مهمی چون ریفلاکس معده به مری زخمهای استازوریدی دیابت نوع دوم هایپرلیبیدمی و پرفشاری خون به میزان ۶۵ تا۹۰ درصد بهبودی می یابد. در طی مدت ۱۲ تا ۱۸ ماه پیگیری، متوسط کاهش وزن بیماران شامل ۶۵ تا ۸۰% از اضافه وزن آنها است. ۱۰ تا ۱۵ % بیماران بمرور زمان دچار شکست در کاهش وزن می شوند که بدلیل مصرف زیاد چربی و تنقلات است. این دسته از بیماران را باید به روش BPD و یا بای پس با بازوی گوارشی بلندتر درمان نمود. در عمل بای پس معده مراجعات مکرر لازم نیست و تنها بیماران هر ۶ ماه برای چکاپ مراجعه می نمایند.
مراقبت های رایج پس از عمل بای پس معده
آیا مراقبت هایی پس از عمل بای پس معده لازم است؟
عوارض بای پس معده چیست؟
بیمارانی که این روش درمانی مناسب برای آنها می باشد ، همواره از عواقب و عوارض این عمل هراس دارند . خطرات و عوارض این عمل جراحی بیشتر ازدیگر عمل ها نیست .
عمل بای پس معده بطور مستقیم با تجربه جراح لاپاراسکوپیست بستگی دارد. شیوع لیک اناستوموز و هرنی داخلی در دست جراحانی که کمتراز ۷۵ عمل جراحی انجام داده باشند بیشتراست. بطور کلی عوارض عمل بای پس بدو دسته تقسیم میشود:
عوارض حین عمل بای پس معده:
این عوارض شامل موارد زیر است
۱- صدمات طحال در حین دیسکسیون زاویه هیس
۲- صدمه به مری در حین استاپلینگ پاوچ
۳- قطع سند معده و باقیماندن آن در معده دیستال در زمان استاپلینگ
۴- خونریزی از عروق انحنای کوچک معده در حین دیسکسیون این ناحیه
۵- سوراخ شدن روده باریک درحین انجام آناستوموز
۶- تبدیل به عمل باز ،که میزان تبدیل به عمل باز در این روش ۳ تا ۹% است .
عوارض پس از عمل بای پس معده:
عوارض پس از عمل شامل این موارد است.
۱- کم خونی و استئوپروز که بدلیل کاهش جذب فولیک اسید، آهن، ویتامین B12 و کلسیم در جریان بای پس معده و اثنی عشر و عدم عبور این مواد از مسیر طبیعی جذب است.
۲- سوء جذب برخی پروتئین ها، مواد معدنی و ویتامینها بدلیل محدودیت مصرف یا عدم جذب کافی آنها
۳- انسداد روده که عمدتاً بدلیل ندوختن فضای پیترسون و ورود قوسهای روده باریک بداخل این فضاوایجاد فتق داخلی است. شیوع انسداد روده در مواقعی که بازوی گوارشی (alimentary limb) بصورت رتروکولیک بالا برده میشود بیشتراست.
۴- آمبولی ریوی تامیزان ۱% از عوارض نادر این عمل میباشد.
۵- تنگی محل استوما هم درآناستوموز گاستروژژونوستومی و هم در ژژنوژژونوستومی دیده میشود. بطورشایعتر تنگی گاستروژژونوستومی در فاصله بین ۶ تا ۱۲ هفته بعد از عمل ایجاد میشود اما گاهی دیرترهم اتفاق می افتد. علت تنگی های دیررس که درمحل اناستوموز گاستروژژونوستومی و بمیزان ۸/۶% ایجاد میگردد معمولا ایسکمی بافتی درحین عمل و نیز مصرف طولانی مدت داروهای ضد التهابی NSAID میباشد. درمان این عارضه انجام اندوسکوبی ودیلاتاسیون تنگی با بالون میباشد.
۶- نشت از آناستوموز که بطور شایعتر در محل گاستروژژونوستومی رخ میدهد. نشت اناستوموز ژژونوژژونوستومی باتابلوی بریتونیت منتشر خودرامینمایاند. نشت از محل استاپلینگ معده ی باقیمانده (فوندوس) بعلت تنگی اناستوموز ژژونوژژونوستومی وپس زدن محتویات معده و پروگزیمال روده بسمت معده باقیمانده و همچنین در اثر خونریزی داخل معدی میتواند ایجاد شود. اولین وگاهی تنها علامت هشداردهنده نشت اناستوموز تاکیکاردی است. هرگونه تاکیکاردی بالای ۱۲۰ دردقیقه حتی در شرایط حال عمومی خوب در بیمار میبایست مورد توجه و بررسی قرارگیرد. انسیدانس لیک اناستوموزدربرخی مطالعات از ۱ تا ۵% میرسد.
۷- خونریزی تاخیری از محل استاپلینگ معده خصوصا در معده باقیمانده، درصورت شک به این عارضه باید سریعا اقدام به لاپاراسکوپی تشخیصی نمود ودرصورت تایید، گاستروتومی طولی و کنترل خونریزی قبل از بالا رفتن فشار داخل معده ولیکیج ازخط استاپلینگ، اقدامی عاجل و ضروری است.
۸- عفونت پورت ورودی استاپلر حلقوی بدلیل تماس مخاط رزکت شده با جدار درحین خروج استاپلر
۹- استفراغ مکرر که بدلیل خوب نجویدن غذا و حجم کم کیسه معده ای کوچک و گاهی انسداد در اثر چسبندگی ها و یا عدم تحمل برخی غذاها مثل گوشت سفت وریش ریش می باشد
۱۰- اولسر مارژینال که عمدتاً بدلیل اثر اسید معده وکولونیزاسیون میکروب هلیکوباکتر پیلوری است که اغلب قبل از عمل وجود داشته ودرمان مناسب نشده است. تجویز روتین ماننداومپرازول برای مدت طولانی در دوره پس ازعمل میتواند بسیار مفیدودرمان کننده باشد.
۱۱- دامپینگ که بدلیل خوردن غذا های هایپر اسمولار و بسیار شیرین ( نظیر بستنی و شیرینی ) ایجاد می شود .
۱۲- سنگ صفراوی که در ۳۶% موارد در همان ۶ ماه اول پس از عمل ایجاد گردیده و در نیمی از موارد سمپتوماتیک می شود، لذا برخی از جراحان درهمان زمان عمل، کله سیستکتومی پروفیلاکتیک را قبل از شروع بای پس انجام می دهند.
۱۳- عارضه سرطان را در قسمت معده باقی مانده و بای پس شده بسیار نادر گزارش کرده اند، بطوریکه این موضوع عامل باز دارنده ای درانجام عمل جراحی و یا منعی در اتخاذ تصمیم به انجام این نوع عمل برای بیماران چاق مفرط نیست. این نکته را باید یادآوری کرد که عدم دسترسی به باقیمانده معده برای بررسی مخاط معده و اثنی عشر با آندوسکوپ معمولی ونیز عدم امکان انجام اقدامات آندوسکوپیک تشخیصی و درمانی در ناحیه اسفنکتراودی ومجاری صفراوی، از نقاط ضعف و معایب عمل بای پس معده است. اگرچه اخیرا باروشهای مدرن نظیر اندوسکوپی دبل بالون میتوان بطور رتروگرید از مسیر ژژونوژژونوستومی بسمت معده باقیمانده پیشروی کرد وحتی مخاط داخلی انرا بررسی نمود.
۱۴- میزان مرگ ومیر ناشی از این عمل بسته به جنس، سن و BMI بیماران، کمتر از ۱% و در برخی گزارشات ۰٫۵% گزارش شده است وشایعترین علت ان لیک اناستوموز و عفونتهای ریوی است.
عمل بای بس معده عملی دشوار ونیازمند تجربه زیاد جراح است.بالطبع مورتالیتی وموربیدیتی این عمل در دست جراحان باتجربه ای که حداقل به تعداد ۷۵-۱۰۰ بیمار عمل کرده باشند و منحنی یادگیری انها کامل شده باشد، باکاهش چشمگیری همراه است.

مینی گاستریک بای پس معده چیست؟
در روش بای پاس کوچولو(Mini Gastric Bypass) روده باریک قطع نمیشود. در این روش معده کوچک شده به ۱۵۰ تا ۲۰۰ سانتی متری روده باریک متصل میشود.این روش جدید بای پاس عوارض کمتری نسبت به روش قدیمی دارد ولی احتمال ریفلاکس صفرا در این روش بیشتر است که در صورت آزاردهنده بودن، بایستی به روش مرسوم بای پاس تبدیل بشود.